Pandrecht is een beperkt recht dat onder andere zekerheid kan bieden voor de bank, om over te gaan tot het verschaffen van een lening. Met uitzondering van registergoederen kan een pandrecht worden gevestigd op alle goederen, zoals inventaris, aandelen en vorderingen. In dit artikel gaan wij in op alle relevante basisinformatie rondom het pandrecht.
Wat is een pandrecht?
Een pandrecht is een beperkt recht dat op alle goederen, behalve registergoederen, kan worden gevestigd. Het belangrijkste doel van een pandrecht is zekerheid voor de schuldeiser: kan de schuldenaar niet aan zijn schuld voldoen? Dan kan de schuldeiser zich met voorrang boven andere schuldeisers verhalen op het verpande goed. De schuldeiser kan dit goed verkopen, en uit de opbrengst daarvan de schuld voldoen. Pandrecht wordt vaak gevestigd op inventaris en vorderingen. Het kan ook worden gevestigd op aandelen of toekomstige goederen.
Hoe werkt een pandrecht?
Een pandrecht kan worden gegeven aan de bank (of geldschieter) in ruil voor een lening. De persoon die bezittingen in onderpand geeft in ruil voor de lening, heet de pandgever. Degene die de bezittingen mag verkopen zodra de pandgever de lening niet kan terugbetalen, heet de pandhouder of pandnemer.
Vuistpand en bezitloos pandrecht
Er bestaan twee vormen van pandrecht op roerende zaken: vuistpandrecht (openbaar) en bezitloos pandrecht (stil). Bij een vuistpandrecht wordt de roerende zaak waarop het pandrecht wordt gevestigd, ook daadwerkelijk in het bezit van de schuldeiser gebracht. Bij een bezitloos pandrecht (stil zegt het al) hoeft dat niet. De pandgever kan het goed dan gewoon zelf blijven gebruiken.
Stil of openbaar pandrecht op vorderingen
Een pandgever kan pandrecht geven op schulden die anderen bij hem hebben. Dit kan stil of openbaar. In het geval van openbaar pandrecht wordt hiervan mededeling gedaan aan de debiteur van de pandgever. In het geval van stil pandrecht wordt geen mededeling gedaan. De persoon die schulden heeft bij de pandgever weet in dit geval niet dat de vordering is verpand.
Pandrecht op aandelen
Wanneer een pandrecht op aandelen wordt gevestigd, dan heeft de schuldeiser het recht om die aandelen te verkopen wanneer de pandgever de gemaakte afspraken niet nakomt. In de statuten van de vennootschap waarin de pandgever aandelen houdt, staat of de aandelen kunnen worden verpand. Ook bevatten de statuten informatie over stemrecht en vergaderrecht van die aandelen. Voor het vestigen van pandrecht op aandelen is een notariële akte vereist.
Welke voordelen biedt een pandrecht?
Het geven van een pandrecht heeft als voordeel voor de pandgever dat de pandhouder (bijvoorbeeld de bank) makkelijker geld uitleent. De pandhouder heeft dan namelijk meer zekerheid dat het geleende bedrag wordt terugbetaald. In geval van faillissement heeft de pandhouder (dus bijvoorbeeld de bank in het geval van een geldlening) voorrang boven andere schuldeisers. De pandhouder is dan separatist: hij mag zich verhalen op het verpande goed alsof er geen faillissement is. Daarnaast heeft de schuldeiser recht op parate executie. Daarop gaan wij later in, onder ‘pandrecht uitwinnen’.
Hoe wordt een pandrecht gevestigd?
Om rechtsgeldig een pandrecht te vestigen, moet aan de volgende 3 vereisten zijn voldaan:
- Een geldige titel;
- Een beschikkingsbevoegde pandgever;
- Het verrichten van een vestigingshandeling.
Geldige titel
Een geldige titel hebben betekent dat de schuldeiser en schuldenaar de reden vastleggen waarom de schuldenaar als zekerheid van voldoening van een geldbedrag een pandrecht zal vestigen. Dit gebeurt meestal in een (geldlenings)overeenkomst, maar kan ook in de akte (zie vestigingshandeling).
Beschikkingsbevoegdheid
Degene die het pandrecht geeft moet beschikkingsbevoegd zijn, oftewel als eigenaar van de roerende zaak kan beslissen wat er met de roerende zaak gebeurt.
Vestigingshandeling
Het vestigen van zowel vuistpandrecht als stil pandrecht kan plaatsvinden op twee manieren: door middel van een notariële akte en door middel van een onderhandse akte.
Notariële akte
Spreken partijen af dat het pandrecht wordt gevestigd bij notariële akte? Dan komt het pandrecht tot stand zodra de notaris de pandakte passeert. Dit is het moment dat de notaris, nadat partijen hebben getekend, de akte ondertekent. Een pandakte hoeft niet geregistreerd te worden. Dit geldt voor zowel vuistpandrecht als stil pandrecht.
Onderhandse akte
Spreken partijen af dat het pandrecht wordt gevestigd bij onderhandse akte? Dan moet de akte in het geval van stil pandrecht geregistreerd worden bij de Belastingdienst om het pandrecht daadwerkelijk te vestigen. Gaat het om een openbaar pandrecht, dan hoeft de akte niet geregistreerd te worden.
Een tweede pandrecht vestigen
Het kan dat er meerdere pandrechten op één goed worden gevestigd. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer al sprake is van verpanding aan de bank, en een andere schuldeiser daarna ook een pandrecht vestigt op dezelfde goederen. In dat geval kan de bank zich het eerst verhalen op de opbrengst. De schuldeiser met het pandrecht van latere datum komt daarna pas aan de beurt. Is de opbrengst van de verpande goederen hoger dan de vordering van de bank? Dan kan vestiging van een (tweede) pandrecht zinvol zijn.
Pandrecht uitwinnen (parate executie)
De pandhouder mag het pandrecht uitwinnen wanneer de pandgever zich niet aan de gemaakte afspraken houdt en in verzuim verkeert (zoals de lening terugbetalen). Er is sprake van verzuim als de pandgever niet aan zijn verplichtingen voldoet, ondanks dat de pandhouder hem een schriftelijke aanmaning (ingebrekestelling) heeft gestuurd. Die aanmaning is niet nodig wanneer partijen een fatale termijn hebben afgesproken zodat de schuldenaar automatisch in verzuim verkeert als die fatale termijn niet is gehaald. Denk aan het voldoen van een betaalafspraak voor een bepaalde datum.
Hetzelfde geldt wanneer de pandgever expliciet aan de pandhouder heeft laten weten dat hij de vordering niet zal voldoen. Dan treedt het verzuim van rechtswege in. Om het pandrecht uit te winnen heeft de pandhouder geen toestemming nodig. Dit heet parate executie. De pandhouder lost de openstaande schuld (zoveel als mogelijk) af met de opbrengst hiervan.
De hoofdregel is dat de pandhouder het pandrecht uitwint door middel van een openbare verkoop. De verkoop wordt dan gedaan door een veilinghuis, een deurwaarder of bij een notaris. Hiervan kunnen partijen wel (schriftelijk) afwijken, bijvoorbeeld door af te spreken dat de verkoop plaatsvindt door middel van een onderhandse verkoop. Dit levert meestal meer op. Let op: afwijken van de hoofdregel (openbare verkoop) kan alleen nadat de schuldenaar al in verzuim verkeert.
Mededelingsplicht
De pandhouder moet minimaal 3 dagen van tevoren mededeling doen aan de pandgever dat hij het verpande goed wil verkopen om het pandrecht uit te winnen. Dit biedt de pandgever de laatste mogelijkheid om aan zijn schuld te voldoen. De mededeling moet daarom de precieze hoogte van de schuld inhouden.
Verkoopt de pandhouder het verpande goed zonder mededeling te doen? Dan kan de pandgever de pandhouder aansprakelijk stellen voor de schade die hij heeft geleden door de uitwinning van het pandrecht.
Pandrecht op een bodemzaak uitwinnen
Rust het pandrecht op een bodemzaak, zoals machines of inventaris? Dan moet de mededeling worden gedaan aan de Belastingdienst. Vervolgens moet de pandhouder nog 4 weken wachten voordat hij het goed mag verkopen. In die periode moet de Belastingdienst namelijk besluiten of zij haar bodemrecht wil uitoefenen (dit kan alleen wanneer de Belastingdienst ook een vordering op de schuldeiser heeft).
Het einde van een pandrecht
Een pandrecht kan eindigen op 3 manieren:
- De geldlening waarvoor het pandrecht is gevestigd, is afgelost.
- Er wordt afstand van het pandrecht gedaan.
- De pandhouder verkoopt de verpande bezittingen en lost met de opbrengst daarvan de lening af.
Conclusie
Een pandrecht kan de positie van een schuldeiser flink versterken. Wilt u advies over het laten vestigen van een pandrecht om bijvoorbeeld een geldlening aan te gaan? Neem dan gerust contact met ons op. Wij kijken graag voor u naar de mogelijkheden.
